استاندارد ملی ایران – ایزو 50001
فهرست محتوا
- مقدمه
- رویکرد عملکرد انرژی
- چرخه طرح ریزی-اجرا-بررسی-اقدام (PDCA)
- سازگاری با سایر استانداردهای سیستم مدیریت
- مزایای استاندارد 50001
- محیط کسب و کار
- راهبری
- طرح ریزی
- پشتیبانی
- عملیات
- ارزیابی عملکرد
- بهبود
در انتهای این مطلب، فایل پی دی اف استاندارد ایزو ۵۰۰۰۱ و فایل ورد استاندارد ایزو ۵۰۰۰۱ جهت دانلود رایگان قابل دسترس است.
مقدمه
هدف از استاندارد ۵۰۰۰۱، توانمندسازی سازمان ها برای پیاده سازی سیستم ها و فرایندهای لازم برای بهبود مستمر عملکرد انرژی شامل کارایی، کاربری و مصرف انرژی است. این استاندارد الزامات سیستم مدیریت انرژی (EnMS) را برای یک سازمان مشخص میکند پیاده سازی موفقیت آمیز سیستم مدیریت انرژی، فرهنگ بهبود عملکرد انرژی را پشتیبانی میکند که به تعهد تمامی سطوح سازمان به خصوص مدیریت رده بالا متکی است. در بسیاری از موارد این موضوع تغییرات فرهنگ درونی سازمان را در بر می گیرد.
استاندارد 50001 برای فعالیت های تحت کنترل سازمان کاربرد دارد. کاربرد آن میتواند با الزامات خاص سازمان از جمله پیچیدگی سیستم های آن، درجه اطلاعات مدون شده و منابع در دسترس متناسب باشد. این استاندارد برای استفاده محصول به وسیله کاربران نهایی خارج از دامنه و مرزهای سیستم مدیریت انرژی و همچنین برای طراحی محصول خارج از تسهیلات، تجهیزات، سیستم ها یا فرایندهای انرژی بر کاربرد ندارد. این استاندارد برای طراحی و فراهم آوری تسهیلات، تجهیزات سیستم ها یا فرایندهای انرژی بر در دامنه کاربرد و مرزهای سیستم مدیریت انرژی کاربرد دارد.
توسعه و پیاده سازی سیستم مدیریت انرژی شامل خط مشی انرژی، اهداف کلان و اهداف خرد انرژی و طرح های اقدام مرتبط با کارایی، کاربری و مصرف انرژی آن سازمان همزمان با برآورده سازی الزامات قانونی و سایر الزامات قابل کاربرد است. یک سیستم مدیریت انرژی سازمان را به تعیین و دستیابی به اهداف کلان و اهداف خرد انرژی، اجرای اقدامات مورد نیاز برای بهبود عملکرد انرژی آن و اثبات انطباق سیستم خود با الزامات این استاندارد قادر می سازد، اقدامات مورد نیاز برای بهبود عملکرد انرژی خود را در نظر گیرد و انطباق سیستم خود را با الزامات این استاندارد اثبات نماید.
شرکت دانش بنیان فن آوران گیتی افروز به عنوان یک شرکت پیشرو در زمینه پیاده سازی سامانه های مبتنی بر استانداردهای ایزو همچون نرم افزار 50001، نرم افزار 46001 و سایر استانداردهای بین المللی میباشد. این سامانه ها علاوه بر تسهیل پیاده سازی تمامی الزامات هر استاندارد، امکان هوشمندسازی امور را بواسطه بکارگیری فناوری هوش مصنوعی فراهم می نمایند. جهت مشاهده دموی سامانه مرتبط با استاندارد مدنظر سازمان خود با کارشناسان استاندارد شرکت گیتی افروز با شماره در ارتباط باشید.
۲-۰ رویکرد عملکرد انرژی
استاندارد ۵۰۰۰۱ (ISO 50001) الزاماتی را برای یک فرایند نظام مند، مبتنی بر داده ها و واقعیت با تمرکز بر بهبود مستمر عملکرد انرژی فراهم میکند. عملکرد انرژی یک عنصر کلیدی است که با مفاهیم معرفی شده در این استاندارد یکپارچه شده است تا از نتایج موثر و قابل اندازه گیری در طول زمان اطمینان حاصل شود. عملکرد انرژی مفهومی مرتبط با کارایی، کاربری و مصرف انرژی است. شاخص های عملکرد انرژی (EnPIs) و خطوط مبنای انرژی (EnBs) دو عنصر مرتبط با هم هستند که در این استاندارد برای توانمندسازی سازمان ها در اثبات بهبود عملکرد انرژی تشریح شده اند.
۳-۰ چرخه طرح ریزی-اجرا-بررسی-اقدام (PDCA)
سیستم مدیریت انرژی تشریح شده در این استاندارد، بر مبنای چارچوب بهبود مستمر “طرح ریزی- اجرا-بررسی-اقدام” (PDCA) استوار میباشد و همان طور که در شکل زیر نشان داده شده است، مدیریت انرژی را در تمامی فعالیت های سازمانی موجود جاری میسازد مفهوم مدیریت انرژی، میتوان رویکرد PDCA را به شرح زیر خلاصه نمود:
طرح ریزی: درک فضای کسب و کار سازمان، ایجاد یک خط مشی انرژی و یک تیم مدیریت انرژی، در نظر گرفتن اقدامات برای تشریح ریسک ها و فرصت ها، انجام بازنگری انرژی، شناسایی کاربری های بارز انرژی (SEUs) و ایجاد شاخص های عملکرد انرژی (EnPls) خط(خطوط) مبنای انرژی (EnBs) اهداف کلان و اهداف خرد انرژی و طرح های اقدام مورد نیاز برای بدست آوردن نتایجی که عملکرد انرژی را مطابق با خط مشی انرژی سازمان بهبود خواهد داد.
اجرا: پیاده سازی طرح های اقدام، کنترل های عملیاتی و نگهداری و ارتباط، اطمینان از شایستگی و در نظر گرفتن عملکرد انرژی در طراحی و فراهم آوری.
بررسی: پایش، اندازه گیری، تحلیل، ارزیابی، ممیزی و انجام بازنگری(های) مدیریت عملکرد انرژی و EnMS.
اقدام: انجام اقداماتی برای پرداختن به عدم انطباق ها و بهبود مستمر عملکرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی.
۴-۰ سازگاری با سایر استانداردهای سیستم مدیریت
استاندارد ۵۰۰۰۱ با الزامات سازمان ایزو برای استانداردهای سیستم مدیریت شامل ساختار سطح بالا، متن اصلی یکسان و اصطلاحات و تعاریف عمومی مطابقت دارد و همچنین سطح مناسب سازگاری با دیگر استانداردهای سیستم مدیریت را تضمین می نماید. این استاندارد میتواند به صورت مستقل استفاده شود. اگرچه یک سازمان میتواند سیستم مدیریت انرژی خود را با دیگر سیستم های مدیریت ادغام کند یا برای دستیابی به دیگر اهداف کسب و کار، زیست محیطی یا اجتماعی یکپارچه نماید. دو سازمان با فعالیت مشابه اما با عملکرد انرژی متفاوت هر دو میتوانند با الزامات استاندارد 50001 INSO-ISO مطابقت داشته باشند.
این استاندارد حاوی الزامات مورد استفاده برای ارزیابی انطباق است. یک سازمان که مایل به اثبات انطباق با این استاندارد است میتواند این کار را به وسیله موارد زیر انجام دهد:
- انجام یک ارزیابی و خود اظهاری، یا
- درخواست برای تایید انطباق و یا خود اظهاری توسط طرفهای ذینفع، مانند مشتریان یا
- درخواست برای صدور گواهی ثبت سیستم مدیریت انرژی خود توسط یک سازمان خارجی
در این استاندارد از افعال کمکی زیر استفاده می شود:
- “باید” نشان دهنده یک الزام است؛
- “بهتر است” نشان دهنده یک توصیه است؛
- “می تواند” نشان دهنده امکان با توانایی است؛
- “ممکن است” نشان دهنده یک مجوز است.
اطلاعاتی که به عنوان “یادآوری” مشخص شده است به منظور کمک به درک بیشتر یا استفاده بهتر از استاندارد میباشد. یادآوری های ارائه شده در بند، اطلاعات بیشتری را جهت تکمیل اطلاعات اصطلاحات ارائه می دهند و می توانند شامل الزامات مربوط به استفاده از یک اصطلاح باشند.
۵-۰ مزایای استاندارد ۵۰۰۰۱
پیاده سازی اثربخش استاندارد ۵۰۰۰۱ یک رویکرد نظام مند برای بهبود عملکرد انرژی فراهم می کند که می تواند نحوه مدیریت انرژی سازمان ها را تغییر دهد. با ادغام مدیریت انرژی در فعالیت های کسب و کار، سازمان ها میتوانند یک روند برای بهبود مستمر عملکرد انرژی ایجاد نمایند. با بهبود عملکرد انرژی و هزینه های مربوط به انرژی، سازمان ها میتوانند رقابت پذیرتر شوند. علاوه بر این، پیاده سازی این استاندارد میتواند سازمان ها را برای تحقق اهداف کلی تغییرات آب و هوایی از طریق کاهش انتشار گازهای گلخانه ای مرتبط با انرژی هدایت کند.
سیستم های مدیریت انرژی-الزامات همراه با راهنمای استفاده
۱ – هدف و دامنه کاربرد
هدف از تدوین استاندارد ۵۰۰۰۱، تعیین الزامات مورد نیاز برای ایجاد، پیاده سازی، برقرار نگه داشتن و بهبود سیستم مدیریت انرژی در یک سازمان است. نتیجه مورد نظر توانمندسازی سازمان به دنبال کردن یک رویکرد نظام مند برای دست یابی به بهبود مستمر عملکرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی است.
استاندارد 50001:
الف- برای هر سازمانی بدون در نظر گرفتن نوع، اندازه، پیچیدگی، موقعیت جغرافیایی، فرهنگ سازمانی یا محصولات و خدماتی که ارائه می دهد، کاربرد دارد.
ب- برای فعالیت های اثر گذار بر عملکرد انرژی که توسط سازمان مدیریت و کنترل میشوند، کاربرد دارد.
پ- صرف نظر از مقدار، کاربری یا انواع انرژی مصرفی، کاربرد دارد.
ت- اثبات بهبود مستمر عملکرد انرژی را ملزم میکند، ولی سطوح بهبود عملکرد انرژی که باید به آن دست یافت را تعیین نمی کند.
ث- می تواند به طور مستقل، یا هم راستا با سایر سیستم های مدیریتی و با یکپارچه با آنها استفاده شود.
۲ – مراجع الزامی
این استاندارد فاقد مرجع الزامی است.
۳ – اصلاحات و تعاریف
۱-۳ اصطلاحات مرتبط با سازمان
۲-۳ اصطلاحات مرتبط با سیستم مدیریت
۳-۳ اصطلاحات مرتبط با الزامات
۴-۳ اصطلاحات مرتبط با عملکرد
۵-۳ اصطلاحات مرتبط با مصرف انرژی
شرکت دانش بنیان فن آوران گیتی افروز به عنوان یک شرکت پیشرو در زمینه پیاده سازی سامانه های مبتنی بر استانداردهای ایزو همچون نرم افزار 50001، نرم افزار 46001 و سایر استانداردهای بین المللی میباشد. این سامانه ها علاوه بر تسهیل پیاده سازی تمامی الزامات هر استاندارد، امکان هوشمندسازی امور را بواسطه بکارگیری فناوری هوش مصنوعی فراهم می نمایند. جهت مشاهده دموی سامانه مرتبط با استاندارد مدنظر سازمان خود با کارشناسان استاندارد شرکت گیتی افروز با شماره در ارتباط باشید.
۴- محیط کسب و کار
۱-۴ درک سازمان و محیط کسب و کار آن
سازمان باید مسائل بیرونی و داخلی را که مرتبط با اهداف آن هستند و بر توانایی سازمان در دستیابی به نتیجه (نتایج) مورد نظر سیستم مدیریت انرژی تاثیر می گذارند و عملکرد انرژی سازمان را بهبود می دهند، تعیین کند.
۲-۴ درک نیازها و انتظارات طرف های ذینفع
سازمان باید موارد زیر را تعیین کند:
الف- طرف های ذینفع مرتبط با عملکرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی
ب- الزامات مربوط به طرف های ذینفع
پ- کدام نیازها و انتظارات شناسایی شده در سیستم مدیریت انرژی سازمان تشریح میشوند.
سازمان باید:
- اطمینان حاصل کند که به الزامات قانونی قابل اجرا و سایر الزامات مرتبط با کارایی انرژی، کاربری انرژی و مصرف انرژی خود دسترسی دارد؛
- تعیین نماید که چگونه این الزامات در کارایی انرژی، کاربری انرژی و مصرف انرژی سازمان به کار برده می شوند؛
- اطمینان حاصل کند که این الزامات مد نظر قرار می گیرند؛
- الزامات قانونی و سایر الزامات در فواصل زمانی مشخص را بازنگری کند.
۳-۴ تعیین دامنه کاربرد سیستم مدیریت انرژی
سازمان باید مرزها و قابلیت اجرایی سیستم مدیریت انرژی را برای ایجاد دامنه کاربرد آن تعیین کند. هنگام تعیین دامنه کاربرد سیستم مدیریت انرژی، سازمان باید موارد زیر را در نظر بگیرد:
الف- مسائل بیرونی و داخلی که در زیر بند “درک سازمان و محیط کسب و کار آن” ذکر شده است؛
ب- الزاماتی که در زیر بند “درک نیازها و انتظارات طرف های ذینفع” به آنها اشاره شده است.
سازمان باید اطمینان حاصل کند که اختیار لازم برای کنترل کارایی انرژی، کاربری انرژی و مصرف انرژی در دامنه کاربرد و مرزهایش را دارد. سازمان نباید هیچ نوعی از انرژی را در دامنه کاربرد و مرزهایش مستثنی کند.
دامنه و مرزهای سیستم مدیریت انرژی باید به عنوان اطلاعات مدون نگهداری شوند.
۴-۴ سیستم مدیریت انرژی
سازمان باید یک سیستم مدیریت انرژی شامل فرایندهای مورد نیاز و تعاملات آنها را مطابق با الزامات استاندارد ۵۰۰۰۱ ایجاد، پیاده سازی، نگهداری و به طور مستمر بهبود بخشد و عملکرد انرژی را به طور مستمر بهبود دهد.
یادآوری – فرآیندهای مورد نیاز سازمان می تواند به دلایل زیر از یک سازمان به سازمان دیگر متفاوت باشند:
- اندازه سازمان و نوع فعالیت ها، فرایندها، محصولات و خدمات آن
- پیچیدگی فرایندها و تعاملات آنها
- شایستگی کارکنان
۵- راهبری
۱-۵ راهبری و تعهد
مدیریت رده بالا باید راهبری و تعهد را با توجه به بهبود مستمر عملکرد انرژی و اثربخشی سیستم مدیریت انرژی از طریق موارد زیر اثبات کند:
الف- اطمینان از اینکه دامنه و مرزهای سیستم مدیریت انرژی ایجاد شده است؛
ب- اطمینان از اینکه خط مشی انرژی، اهداف کلان و اهداف خرد انرژی ایجاد شده اند و با جهت گیری راهبردی سازمان سازگار هستند؛
پ- اطمینان از تلفیق الزامات سیستم مدیریت انرژی در فرایندهای کسب و کار سازمان؛
یادآوری- منظور از کسب و کار در استاندارد ۵۰۰۰۱ میتواند به طور گسترده ای به معنای آن فعالیت هایی که متمرکز بر اهداف وجودی سازمان هستند، تفسیر شود.
ت- اطمینان از اینکه طرح های اقدام تصویب و اجرا می شوند؛
ث- اطمینان از اینکه منابع مورد نیاز برای سیستم مدیریت انرژی در دسترس هستند؛
ج- اطلاع رسانی اهمیت مدیریت انرژی اثر بخش و انطباق با الزامات سیستم مدیریت انرژی؛
چ- اطمینان از اینکه سیستم مدیریت انرژی به نتیجه (نتایج) مورد نظر خود دست می یابد؛
ح- ارتقای بهبود مستمر عملکرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی ؛
خ- اطمینان از تشکیل تیم مدیریت انرژی؛
د- هدایت و پشتیبانی افراد برای کمک به اثر بخشی سیستم مدیریت انرژی و بهبود عملکرد انرژی؛
ذ- پشتیبانی از سایر نقش های مدیریتی مرتبط برای اثبات راهبری آنها در حوزه تحت مسئولیت آنها؛
ر- اطمینان از اینکه شاخص(های) عملکرد انرژی به طور مناسب عملکرد انرژی را نشان میدهد؛
ز- اطمینان از اینکه فرایندها برای شناسایی و بیان تغییرات موثر بر سیستم مدیریت انرژی و عملکرد انرژی در دامنه و مرز سیستم مدیریت انرژی، ایجاد و پیاده سازی میشوند.
۲-۵ خط مشی انرژی
مدیریت رده بالا باید خط مشی انرژی را به نحوی ایجاد کند که:
الف- متناسب با اهداف سازمان باشد؛
ب- چارچوبی برای تنظیم و بازنگری اهداف کلان و اهداف خرد انرژی فراهم نماید؛
پ- شامل تعهد برای اطمینان از قابل دسترس بودن اطلاعات و منابع لازم برای دستیابی به اهداف کلان و اهداف خرد انرژی باشد؛
ت- شامل تعهد برای رعایت الزامات قانونی و سایر الزامات مربوط به کارایی انرژی، کاربری انرژی و مصرف انرژی باشد؛
ث- شامل تعهد برای بهبود مستمر عملکرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی باشد.
ج- فراهم آوری خدمات و محصولات بازده انرژی که بر عملکرد انرژی تاثیر دارند را پشتیبانی کند؛
چ- فعالیت های طراحی که منجر به بهبود عملکرد انرژی میشوند را پشتیبانی کند.
خط مشی انرژی باید:
به صورت اطلاعات مدون در دسترس باشد؛
- در داخل سازمان اطلاع رسانی شود؛
- در صورت لزوم در دسترس طرف های ذینفع باشد؛
- در صورت نیاز به طور منظم بازنگری و روزآمد شود.
۳-۵ نقش ها، مسئولیت ها و اختیارات سازمانی
مدیریت رده بالا باید اطمینان حاصل کند که مسئولیت ها و اختیارات برای نقش های مرتبط اختصاص یافته اند و در داخل سازمان اطلاع رسانی شده اند.
مدیریت رده بالا باید برای موارد زیر مسئولیت و اختیار را به تیم مدیریت انرژی اختصاص دهد:
الف- اطمینان از پیاده سازی، اجرا، نگهداری و بهبود مستمر سیستم مدیریت انرژی؛
ب- اطمینان از اینکه سیستم مدیریت انرژی با الزامات استاندارد ۵۰۰۰۱ مطابقت دارد؛
ب- اجرای طرح های اقدام برای بهبود مستمر عملکرد انرژی؛
ت- گزارش عملکرد سیستم مدیریت انرژی و بهبود عملکرد انرژی به مدیریت رده بالا در فواصل زمانی تعیین شده؛
ث- ایجاد معیار و روش های لازم برای اطمینان از اینکه عملیات و کنترل سیستم مدیریت انرژی اثربخش هستند.
۶- طرح ریزی
۱-۶ اقدامات برای پرداختن به ریسک ها و فرصت ها
۱-۱-۶ در هنگام طرح ریزی سیستم مدیریت انرژی، سازمان باید موضوعات بیان شده در زیربند “درک سازمان و محیط کسب و کار آن” و الزامات بیان شده در زیر بند “درک نیازها و انتظارات طرف های ذینفع” را در نظر بگیرد و فعالیت ها و فرایندهای سازمان را که میتواند بر عملکرد انرژی تأثیر بگذارد، بازنگری نماید. طرح ریزی باید با خط مشی انرژی سازگار باشد و باید به اقداماتی منجر شود که بهبود مستمر عملکرد انرژی را حاصل نمایند. سازمان باید ریسک ها و فرصت هایی را که برای پرداختن به موارد زیر لازم هستند، تعیین نماید:
- تضمین این که سیستم مدیریت انرژی میتواند به نتایج مورد نظر خود شامل بهبود عملکرد انرژی دست یابد؛
- جلوگیری یا کاهش اثرات نامطلوب؛
- دستیابی به بهبود مستمر سیستم مدیریت انرژی و عملکرد انرژی.
۲-۱-۶ سازمان باید موارد زیر را طرح ریزی کند:
الف- اقدامات مربوط به پرداختن به این ریسک ها و فرصت ها؛
ب- چگونه:
۱- این اقدامات در سیستم مدیریت انرژی و فرایندهای عملکرد انرژی ادغام و اجرا میشوند؛
۲- اثر بخشی این اقدامات ارزیابی میشوند.
۲-۶ اهداف کلان، اهداف خرد انرژی و طرح ریزی برای دستیابی به آنها
۱-۲-۶ سازمان باید اهداف کلان را در سطوح و فعالیت های مربوط تعیین کند. سازمان باید اهداف خرد انرژی را تعیین کند.
۲-۲-۶ اهداف کلان و اهداف خرد انرژی باید:
الف- با خط مشی انرژی سازگار باشند
ب- قابل اندازه گیری باشند (در صورت امکان)؛
پ- الزامات کاربردی را مد نظر قرار دهند؛
ت- کاربری های بارز انرژی را در نظر بگیرند؛
ث- فرصت ها را برای بهبود عملکرد انرژی مد نظر قرار دهند؛
ج- پایش شوند؛
چ- قابلیت انتقال و اطلاع رسانی داشته باشند؛
ح- در صورت تناسب روزآمد شوند.
سازمان باید اطلاعات مدون را در مورد اهداف کلان و اهداف خرد انرژی حفظ کند.
۳-۲-۶ در هنگام طرح ریزی برای چگونگی دستیابی به اهداف کلان و اهداف خرد انرژی، سازمان باید طرح های اقدام که شامل موارد زیر هستند را پیاده سازی و نگهداری کند:
- چه کاری انجام خواهد شد؛
- چه منابعی لازم خواهد بود؛
- چه کسی مسئول خواهد بود؛
- چه زمانی تکمیل خواهد شد؛
- چگونه نتایج مربوط ارزیابی خواهد شد، شامل روش(های) مورد استفاده برای تصدیق بهبود عملکرد انرژی.
سازمان باید چگونگی یکپارچگی اقدامات برای دستیابی به اهداف کلان و اهداف خرد انرژی با فرایندهای کسب و کار سازمان را مد نظر قرار دهد. سازمان باید اطلاعات مدون در مورد طرح های اقدام را حفظ کند.
۳-۶ بازنگری انرژی
سازمان باید یک بازنگری انرژی را تدوین و هدایت نماید.
برای تدوین بازنگری انرژی سازمان باید:
الف- مصرف و کاربری انرژی را بر اساس اندازه گیری و سایر داده ها تحلیل کند، یعنی:
۱- انواع حامل های انرژی کنونی را شناسایی کند؛
۲- مصرف و کاربری انرژی گذشته و کنونی را ارزیابی کند؛
ب- بر اساس تحلیل ها، کاربری های بارز را شناسایی کند؛
پ- برای هر کاربری بارز:
۱- متغیرهای مرتبط را تعیین کند؛
۲- عملکرد انرژی کنونی را تعیین کند؛
۳- فرد (افراد) شاغل تحت کنترل سازمان که بر کاربری های بارز انرژی تاثیرگذار هستند، را شناسایی کند.
ت- فرصت های بهبود عملکرد انرژی را تعیین و اولویت بندی کند؛
ث- مصرف و کاربری آتی انرژی را تخمین بزند.
بازنگری انرژی باید در فواصل زمانی مشخص و همچنین به دنبال تغییرات عمده در تسهیلات، تجهیزات، سیستم ها یا فرایندهای انرژی بر روزآمد شود.
سازمان باید روش ها و معیارهای مورد استفاده در تدوین بازنگری انرژی را به صورت اطلاعات مدون نگهداری کند و نتایج را به صورت اطلاعات مدون حفظ کند.
۴-۶ شاخص های عملکرد انرژی
سازمان باید شاخص های عملکرد انرژی را تعیین کند که:
الف- برای اندازه گیری و پایش عملکرد انرژی مناسب باشند؛
ب- سازمان را برای اثبات بهبود عملکرد انرژی توانمند سازند.
روش تعیین و روزآمد سازی شاخص(های) عملکرد انرژی باید به صورت اطلاعات مدون نگهداری شود. در صورتی که سازمان داده هایی دارد که نشان دهنده اثر قابل توجه متغیرهای مرتبط بر عملکرد انرژی هستند، سازمان باید چنین داده هایی را برای ایجاد شاخص(های) عملکرد انرژی مناسب در نظر بگیرد.
مقدار (مقادير) شاخص عملکرد انرژی باید مورد بازنگری قرار گرفته و در صورت تناسب با خط (خطوط) مبنای انرژی مرتبط مقایسه شود. سازمان باید اطلاعات مدون مقادیر شاخص عملکرد انرژی را حفظ کند.
۵-۶ خط مبنای انرژی
سازمان باید یک یا چند خط مبنای انرژی را با استفاده از اطلاعات بازنگری(های) انرژی و با در نظر گیری دوره زمانی مناسب، تعیین کند.
در صورتی که سازمان داده هایی دارد که نشان دهنده اثر قابل توجه متغیرهای مرتبط بر عملکرد انرژی هستند، سازمان باید مقدار (مقادیر) شاخص عملکرد انرژی و خط (خطوط) مبنای انرژی متناظر را نرمال سازی کند.
یادآوری- بسته به ماهیت فعالیت ها، نرمال سازی میتواند یک تصحیح ساده یا یک روش پیچیده تر باشد.
خط(خطوط) مبنای انرژی باید در یکی/چند مورد از شرایط زیر بازنگری شود:
الف- شاخص(های) عملکرد انرژی دیگر منعکس کننده عملکرد انرژی سازمان نباشد؛
ب- تغییرات عمده ای در عوامل ثابت به وجود بیاید؛
پ- بر طبق یک روش از پیش تعیین شده باشد.
سازمان باید اطلاعات خط (خطوط) مبنای انرژی، داده های متغیرهای مرتبط و اصلاحات مربوط به خط (خطوط) مبنای انرژی را به صورت اطلاعات مدون، حفظ کند.
۶-۶- طرح ریزی برای جمع آوری داده های انرژی
سازمان باید اطمینان حاصل کند که ویژگی های کلیدی عملیاتی اثرگذار بر عملکرد انرژی در فواصل زمانی طرح ریزی شده، شناسایی، اندازه گیری، پایش و تحلیل میشوند. سازمان باید طرح جمع آوری داده های انرژی متناسب با اندازه، پیچیدگی، منابع و تجهیزات اندازه گیری را پایش، تعریف و اجرا کند. این طرح باید داده های مورد نیاز برای پایش ویژگی های کلیدی و چگونگی و فواصل زمانی جمع آوری و حفظ آنها را مشخص کند.
داده هایی که جمع آوری میشوند (یا در صورت کاربرد، از طریق اندازه گیری به دست می آیند) و به صورت اطلاعات مدون حفظ می شوند، باید شامل موارد زیر باشند:
الف- متغیرهای مرتبط برای کاربری های بارز انرژی؛
ب- مصرف انرژی مربوط به کاربری های بارز انرژی و سازمان؛
پ- معیارهای عملیاتی مربوط به کاربری های بارز انرژی؛
ت- عوامل ثابت، در صورت کاربرد؛
ث- داده های مشخص شده در طرح های اقدام.
طرح جمع آوری داده های انرژی باید در فواصل زمانی معین بازنگری شود و در صورت تناسب روزآمد شود.
سازمان باید اطمینان حاصل کند که تجهیزات مورد استفاده برای اندازه گیری ویژگی های کلیدی، داده هایی را فراهم میکند که دقیق و قابل تکرار میباشند. سازمان باید اطلاعات مدون اندازه گیری، پایش و سایر ابزارهای ایجاد درستی و تکرار پذیری را حفظ کند.
شرکت دانش بنیان فن آوران گیتی افروز به عنوان یک شرکت پیشرو در زمینه پیاده سازی سامانه های مبتنی بر استانداردهای ایزو همچون نرم افزار 50001، نرم افزار 46001 و سایر استانداردهای بین المللی میباشد. این سامانه ها علاوه بر تسهیل پیاده سازی تمامی الزامات هر استاندارد، امکان هوشمندسازی امور را بواسطه بکارگیری فناوری هوش مصنوعی فراهم می نمایند. جهت مشاهده دموی سامانه مرتبط با استاندارد مدنظر سازمان خود با کارشناسان استاندارد شرکت گیتی افروز با شماره در ارتباط باشید.
۷- پشتیبانی
۱-۷ منابع
سازمان باید منابع لازم برای ایجاد، پیاده سازی، برقرار نگه داشتن و بهبود مستمر عملکرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی را تعیین و فراهم کند.
۲-۷ شایستگی
سازمان باید:
الف- شایستگی لازم فرد (افراد) شاغل تحت کنترل که بر عملکرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی اثر می گذارند را تعیین کند؛
ب- اطمینان حاصل کند که این افراد بر مبنای تحصیلات، آموزش، مهارت ها یا تجارب مناسب دارای شایستگی هستند.
پ- در صورت کاربرد، اقداماتی را برای به دست آوردن شایستگی لازم و ارزیابی اثر بخشی آن اقدامات، انجام دهد؛
ت- اطلاعات مدون مناسبی را به عنوان شواهد شایستگی حفظ کند.
یادآوری- اقدامات قابل اجرا میتوانند برای مثال، شامل ارائه آموزش، مربی گری و یا انتصاب مجدد افراد استخدام شده کنونی یا استخدام یا قرارداد بستن با افراد دارای شایستگی باشند.
۳-۷ آگاهی
افراد شاغل تحت کنترل سازمان باید از موارد زیر آگاه باشند:
الف- خط مشی انرژی
ب- سهم آنها در اثر بخشی سیستم مدیریت انرژی، از جمله دستیابی به اهداف کلان و اهداف خرد انرژی و مزایای بهبود عملکرد انرژی؛
پ- تأثیر فعالیت یا رفتار آنها بر عملکرد انرژی؛
ت- پیامدهای عدم انطباق با الزامات سیستم مدیریت انرژی.
۴-۷ ارتباط
سازمان باید ارتباطات داخلی و بیرونی مرتبط با سیستم مدیریت انرژی را که شامل موارد زیر هستند، تعیین کند:
الف- در مورد چه چیزی ارتباط برقرار خواهد شد؛
ب- چه زمانی ارتباط برقرار میشود؛
پ- با چه کسانی ارتباط برقرار می شود؛
ت- چگونه ارتباط برقرار می شود؛
ث- چه کسی ارتباط برقرار میکند.
در هنگام ایجاد فرایند(های) ارتباط، سازمان باید اطمینان حاصل کند که اطلاعات مبادله شده با اطلاعات ایجاد شده در سیستم مدیریت انرژی سازگار و قابل اعتماد هستند.
سازمان باید فرایندی را ایجاد و پیاده سازی کند که هر فرد شاغل تحت کنترل سازمان بتواند از طریق آن نظرات و پیشنهادات خود را به منظور بهبود سیستم مدیریت انرژی و عملکرد انرژی ارائه دهد.
سازمان باید حفظ اطلاعات مدون مرتبط به بهبودهای پیشنهادی را در نظر بگیرد.
۵-۷ اطلاعات مدون
۱-۵-۷ کلیات
سیستم مدیریت انرژی سازمان باید شامل موارد زیر باشد:
الف- اطلاعات مدون مورد نیاز بر اساس استاندارد ۵۰۰۰۱؛
ب- اطلاعات مدون شده توسط سازمان که برای اثر بخشی سیستم مدیریت انرژی و اثبات بهبود عملکرد انرژی، ضروری تشخیص داده شده اند؛
یادآوری- گستره اطلاعات مدون شده برای سیستم مدیریت انرژی میتواند به دلایل زیر از یک سازمان به سازمانی دیگر متفاوت باشد:
- اندازه سازمان و نوع فعالیت ها، فرایندها، محصولات و خدمات آن؛
- پیچیدگی فرایندها و تعاملات آنها؛
- شایستگی افراد.
۲-۵-۷ ایجاد و روز آمدسازی
هنگام ایجاد و روزآمد سازی اطلاعات مدون، سازمان باید از مناسب بودن موارد زیر اطمینان حاصل کند:
الف- شناسایی و توصیف آنها (به عنوان مثال عنوان، تاریخ، نویسنده یا شماره مرجع)؛
ب- قالب شکلی (به عنوان مثال زبان، نسخه نرم افزاری، تصاویر) و رسانه (مانند کاغذی، الکترونیکی)؛
پ- بازنگری و تصویب برای تناسب و کفایت.
۳-۵-۷ کنترل اطلاعات مدون
اطلاعات مدون الزام شده به وسیله سیستم مدیریت انرژی و بر اساس استاندارد ۵۰۰۰۱ باید برای اطمینان از موارد زیر کنترل شوند:
الف- در مکان و زمان مورد نیاز، در دسترس و برای استفاده مناسب باشند؛
ب- به صورت مناسب محافظت شوند (به عنوان مثال محافظت در برابر از بین رفتن، محرمانگی، استفاده نابجا، از دست دادن یکپارچگی).
برای کنترل اطلاعات مدون، سازمان باید فعالیت های زیر را در صورت کاربردی بودن، تشریح کند:
- توزیع، دسترسی، بازیابی و استفاده؛
- ذخیره و نگهداری، از جمله حفظ قابلیت خوانایی؛
- کنترل تغییرات (به عنوان مثال کنترل ویرایش)؛
- نگهداری و تعیین تکلیف.
اطلاعات مدون با منشأ بیرونی که توسط سازمان برای طرح ریزی و عملیات سیستم مدیریت انرژی تعیین شده اند باید به گونه ای مناسب شناسایی و کنترل شوند.
یادآوری – دسترسی میتواند بر تصمیم گیری در خصوص صرفا مجوز مشاهده اطلاعات مدون و یا مجوز و اختیار برای مشاهده و تغییر اطلاعات مدون دلالت داشته باشد.
۸- عملیات
۱-۸ کنترل و طرح ریزی عملیاتی
سازمان باید فرایندهای مرتبط با کاربری های بارز انرژی خود را که برای برآورده سازی الزامات و اجرای اقدامات تعیین شده در زیربند “اهداف کلان، اهداف خرد انرژی و طرح ریزی برای دستیابی به آنها” لازم هستند را از طریق موارد زیر طرح ریزی، اجرا و کنترل کند:
الف- ایجاد معیارهایی برای فرایندها، شامل بهره برداری موثر و نگهداری تسهیلات، تجهیزات، سیستم ها و فرایندهای انرژی بر که نبود آنها میتواند منجر به انحراف قابل توجهی از عملکرد انرژی مورد نظر شود؛
یادآوری- معیارهای انحراف قابل توجه توسط سازمان تعیین می شوند.
ب- اطلاع رسانی معیارها به افراد مرتبط شاغل تحت کنترل سازمان؛
پ- اجرای کنترل فرآیندها مطابق با معیارها، شامل بهره برداری و نگهداری(Operating and Maintaining) تسهیلات، تجهیزات، سیستم ها و فرایندهای انرژی بر مطابق با معیارهای ایجاد شده؛
ت- نگهداری اطلاعات مدون تا حد لازم برای اطمینان از اینکه فرایندهای انجام شده به صورتی که طرح ریزی شده است، انجام می شوند.
سازمان باید تغییرات طرح ریزی شده را کنترل و پیامدهای تغییرات ناخواسته را بازنگری کند و در صورت نیاز اقدامات لازم برای کاهش هر گونه اثرات جانبی را انجام دهد.
سازمان باید اطمینان حاصل کند که کاربری های بارز انرژی برون سپاری شده با فرایندهای مرتبط با کاربری های بارز انرژی، کنترل میشوند.
۲-۸ طراحی
سازمان باید فرصت های بهبود عملکرد انرژی و کنترل عملیاتی را در طراحی تسهیلات، تجهیزات، سیستم ها و فرایندهای انرژی بر جدید، اصلاح شده و بازسازی شده که میتواند تأثیر قابل توجهی در عملکرد انرژی آن در طول عمر طرح ریزی شده یا مورد انتظار داشته باشد، در نظر بگیرد.
در صورت کاربرد، نتایج در نظر گرفتن عملکرد انرژی، باید در ویژگی ها و فعالیت های فراهم آوری و طراحی دخالت داده شود.
سازمان باید اطلاعات مدون مربوط به فعالیت های طراحی مرتبط با عملکرد انرژی را حفظ کند.
۳-۸ فراهم آوری
سازمان باید معیارهایی برای ارزیابی عملکرد انرژی در طول عمر بهره برداری شده یا مورد انتظار را هنگام فراهم آوری محصولات، تجهیزات و خدمات انرژی بر که انتظار می رود تأثیر قابل توجهی بر عملکرد انرژی سازمان داشته باشند، پیاده سازی و اجرا کند.
هنگام فراهم آوری محصولات، تجهیزات و خدمات انرژی بر که بر کاربری های بارز انرژی تاثیر دارند و یا می توانند تاثیر داشته باشند، سازمان باید به تامین کنندگان اطلاع دهد که عملکرد انرژی یکی از معیارهای ارزیابی برای فراهم آوری است.
در صورت کاربرد، سازمان باید ویژگی هایی را برای موارد زیر تعریف و اطلاع رسانی کند:
الف- اطمینان از عملکرد انرژی تجهیزات و خدمات فراهم آوری شده؛
ب- خرید انرژی.
۹- ارزیابی عملکرد
۱-۹ پایش، اندازه گیری، تحلیل و ارزیابی عملکرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی
۱-۱-۹ کلیات
سازمان باید موارد زیر را برای عملکرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی تعیین کند:
الف- آنچه لازم است پایش و اندازه گیری شود، از جمله حداقل ویژگی های کلیدی زیر:
۱- اثربخشی طرح های اقدام در دستیابی به اهداف کلان و اهداف خرد انرژی؛
۲- شاخص(های) عملکرد انرژی؛
۳- بهره برداری از کاربری های بارز انرژی؛
۴- مصرف انرژی واقعی در مقابل مصرف انرژی مورد انتظار؛
ب- روش هایی برای پایش، اندازه گیری، تحلیل و ارزیابی، به صورت کاربردی، برای اطمینان از نتایج معتبر؛
پ- چه زمانی باید پایش و اندازه گیری انجام شود؛
ت- چه زمانی نتایج پایش و اندازه گیری باید تحلیل و ارزیابی شوند.
سازمان باید عملکرد انرژی و اثر بخشی سیستم مدیریت انرژی را ارزیابی نماید.
بهبود عملکرد انرژی باید به وسیله مقایسه مقدار (مقادير) شاخص عملکرد انرژی با خط (خطوط) مبنای انرژی متناظر ارزیابی شود.
سازمان باید به انحرافات بارز عملکرد انرژی رسیدگی کند و به آنها واکنش نشان دهد. سازمان باید اطلاعات مدون در مورد نتایج این رسیدگی و واکنش را حفظ کند.
سازمان باید برای نتایج پایش و اندازه گیری، اطلاعات مدون مناسبی را حفظ کند.
۲-۱-۹ ارزیابی انطباق با الزامات قانونی و سایر الزامات
سازمان باید در فواصل زمانی طرح ریزی شده، انطباق با الزامات قانونی و سایر الزامات مرتبط با کارایی انرژی، کاربری انرژی و مصرف انرژی و سیستم مدیریت انرژی را ارزیابی کند. سازمان باید اطلاعات مدون را در مورد نتایج ارزیابی انطباق و هر نوع اقدام انجام شده را حفظ کند.
۲-۹ ممیزی داخلی
سازمان باید ممیزی های داخلی سیستم مدیریت انرژی را در فواصل زمانی طرح ریزی شده، هدایت نماید تا اطلاعاتی فراهم کند که آیا سیستم مدیریت انرژی:
الف- عملکرد انرژی را بهبود میبخشد؛
ب- مطابق است با:
- الزامات خود سازمان برای سیستم مدیریت انرژی؛
- خط مشی انرژی، اهداف کلان و اهداف خرد انرژی ایجاد شده توسط سازمان؛
- الزامات استاندارد ۵۰۰۰۱؛
پ- به طور موثر اجرا و نگهداری میشود.
۲-۲-۹ سازمان باید:
الف- برنامه (های) (یک) ممیزی را که شامل تناوب، روش ها، مسئولیت ها، الزامات طرح ریزی و گزارش دهی که در آن اهمیت فرایندها و نتایج ممیزی های قبلی در نظر گرفته شده است را طرح ریزی، پیاده سازی، اجرا و نگهداری کند؛
ب- معیارهای ممیزی و دامنه برای هر ممیزی را تعریف کند؛
پ- به گونه ای ممیزان را انتخاب و ممیزی ها را هدایت کند که از استقلال و بی طرفی فرایند ممیزی اطمینان حاصل کند؛
ت- اطمینان حاصل کند که نتایج ممیزی ها به مدیریت مربوط گزارش میشود؛
ث- اقدامات مناسب را مطابق با زیربندهای “عدم انطباق و اقدام اصلاحی” و “بهبود مستمر” انجام دهد؛
اطلاعات مدون را به عنوان شواهد اجرای برنامه ممیزی و نتایج ممیزی حفظ کند.
۳-۹ بازنگری مدیریت
مدیریت رده بالا باید سیستم مدیریت انرژی سازمان را در فواصل زمانی طرح ریزی شده به منظور اطمینان از تداوم تناسب، کفایت، اثر بخشی و هم راستایی با جهت گیری راهبردی سازمان بازنگری نماید.
۲-۳-۹ بازنگری مدیریت باید شامل موارد زیر باشد:
الف- وضعیت اقدامات بازنگری های مدیریت قبلی؛
ب- تغییرات در مسائل داخلی و بیرونی و ریسک ها و فرصت های مربوط که با سیستم مدیریت انرژی مرتبط هستند؛
پ- اطلاعات مربوط به عملکرد سیستم مدیریت انرژی، شامل روندهای:
۱- عدم انطباق ها و اقدامات اصلاحی؛
۲- نتایج پایش و اندازه گیری؛
۳- نتایج ممیزی؛
۴- نتایج ارزیابی انطباق با الزامات قانونی و سایر الزامات؛
ت- فرصت ها برای بهبود مستمر از جمله فرصت هایی برای شایستگی؛
ث- خط مشی انرژی.
۳-۳-۹ ورودی های عملکرد انرژی به بازنگری مدیریت باید شامل موارد زیر باشند:
– میزانی که اهداف کلان و اهداف خرد انرژی برآورده شده اند؛
– عملکرد انرژی و بهبود عملکرد انرژی بر اساس نتایج پایش و اندازه گیری شامل شاخص(های) عملکرد انرژی؛
– وضعیت طرح های اقدام.
٩-٣-۴ خروجی های بازنگری مدیریت باید شامل تصمیم های مربوط به فرصت های بهبود مستمر و هر گونه نیازی برای تغییر در سیستم مدیریت انرژی باشد، از جمله:
الف- فرصت های بهبود عملکرد انرژی؛
ب- خط مشی انرژی؛
پ- شاخص(های) عملکرد انرژی یا خط(خطوط) مبنای انرژی؛
ت- اهداف کلان، اهداف خرد انرژی، طرح های اقدام یا سایر عناصر سیستم مدیریت انرژی و اقداماتی که باید در صورت عدم دستیابی به موارد مذکور به کار گرفته شوند؛
ث- فرصت ها برای بهبود یکپارچگی با فرایندهای کسب و کار؛
ج – تخصیص منابع؛
چ- بهبود شایستگی، آگاهی و ارتباط.
سازمان باید اطلاعات مدون را به عنوان شواهدی از نتایج بازنگری مدیریت حفظ کند.
۱۰- بهبود
۱-۱۰ عدم انطباق و اقدام اصلاحی
هنگامی که یک عدم انطباق شناسایی می شود، سازمان باید:
الف- به عدم انطباق واکنش نشان دهد و در صورت کاربرد:
۱- اقدامی برای کنترل و اصلاح آن انجام دهد؛
۲- با عواقب آن مقابله کند؛
ب- ضرورت اقدامی برای حذف دلیل (دلایل) عدم انطباق، به منظور اینکه دیگر تکرار نشوند و یا در جای دیگر رخ ندهند را به وسیله موارد زیر ارزیابی کند:
۱- بازنگری عدم انطباق؛
۲- تعیین علل عدم انطباق؛
۳- تعیین اینکه آیا عدم انطباق های مشابه وجود دارند یا به صورت بالقوه می توانند رخ دهند؛
پ- هر اقدام مورد نیاز را اجرا کند؛
ت- اثربخشی هر اقدام اصلاحی انجام شده را بازنگری کند؛
ث- در صورت لزوم تغییراتی در سیستم مدیریت انرژی ایجاد کند.
اقدامات اصلاحی باید برای اثرات عدم انطباق های پیش آمده، مناسب باشند.
سازمان باید اطلاعات مدون زیر را حفظ کند:
- ماهیت عدم انطباق ها و اقدامات انجام شده بعدی؛
- نتایج هر اقدام اصلاحی.
۲-۱۰- بهبود مستمر
سازمان باید تناسب کفایت و اثر بخشی سیستم مدیریت انرژی را به صورت مستمر بهبود بخشد. سازمان باید بهبود مستمر عملکرد انرژی را اثبات کند.
فایل های استاندارد ۵۰۰۰۱ – مدیریت انرژی
دانلود فایل ورد استاندارد ۵۰۰۰۱
دانلود فایل پی دی اف استاندارد ۵۰۰۰۱
